Het verdriet van Antwerpen

Nationaal drama de Hedwige polder. Den Haag wil de dijken doorsteken! Hansje Brinker is al opgepakt! De polder moet onder water als consequentie van een verdrag met België, dat draait om de haven van Antwerpen. Dat gaat in tegen de Volksaard van De Zeeuw! En we gaan toch zeker die vermaledijde Belgen niet helpen, laat die schepen naar Amsterdam Rotterdam gaan! Wat is hier aan de hand? Wat is zin, wat is onzin?

De Hedwigepolder, wie kent hem niet? Het Nederlandse deel is wel drie vierkante kilometer groot en met één bewoond huis (Wikipedia), maar dan wel een Nederlands huis hè! Amaai zeg. De schaal van problematiek is dus zeer beperkt. Het is verleidelijk op basis hiervan de hele kwestie terzijde te schuiven als weer een zoveelste afleidingsmanoeuvre van de politici. In plaats van de miljardenbezuinigingen, crisis, armoede etcetera gaat het over een ondermaats en amper bewoond weiland. Echter ga ik er hier een principekwestie van maken met lange historische wortels.

Laten we beginnen bij Antwerpen. Deze stad was ooit het middelpunt van de De Nederlanden. Banaal voorbeeld: de ij-klank, het meest bekend uit Amsterdam, komt uit Antwerpen. Totdat de Antwerpenaren de ij-klank  ontwikkelden werd ‘ij’ uitgesproken als ‘ie’. Stel je voor dat dat nogsteeds zo zou zijn! Naast deze uitspraakkundige fijngevoeligheid was Antwerpen voor de 80-jarige oorlog dé handelsmetropool van West-Europa.

Dan nog iets. De opstand van de Nederlanden tegen Spanje was voornamelijk een opstand van mensen uit wat nu België heet. Willem van Oranje? Belg. Guido de Brès,toenmalig belangrijkste Nederlandse christelijke schrijver? Belg. Marnix, schrijver van het Wilhelmus? Belg. Belg Belg Belg Belg enzoverder. Aldaar begon de beeldenstorm, daar was de revolutie, België was the place to be als opstandige Nederduitse jongeling. Maar de oorlog werd daar verloren. Rijke Belgen kwamen en masse (600.000 tijdens de oorlog) naar het Noorden. Wat de Nederlandse Republiek vervolgens met de Zuidelijke Nederlanden deden, de bakermat van hun cultuur, geloof, welvaart en vrijheid, is simpel: “fuck the fucking fuckers!”, zei landsadvocaat Johan van Oldenbarneveldt.

De haven van Antwerpen werd afgesloten. Het aantal inwoners halveerde. Antwerpen werd niet veroverd, of bevrijd (afgezien van een paar halfslachtige pogingen). Want dan zou het Amsterdam naar de kroon kunnen stijgen. Nee, Antwerpen moest door de Spanjaarden getiranniseerd, en de Hollanders verpauperd blijven. Aldus was de ooit zo trotse stad vernederd. Belgïe (De Spaanse Nederlanden, later de Oostenrijkse Nederlanden) werd later een militair bolwerk van de Republiek, in een poging de machtige Franse koningen tegen te houden.

De Fransen echter trapten in 1792 de Hollanders uit de Oostenrijkse Nederlanden en Antwerpen werd Napoleons ‘pistool gericht op Engeland’. Hij liet de haven ontwikkelen. De negentiende eeuw was een bloeiperiode voor België, terwijl Nederland achterbleef. De haven van Antwerpen bloeide, bevrijd van de Hollanders, op. Alhoewel, bevrijd van de Hollanders­? Nee, eerst in 1815 hoorde België nog bij het Noorden, het zou zich nog vrij moeten vechten in een oorlog. Want de grote machten hadden van wat nu de Benelux is het Koninkrijk der Nederlanden gemaakt. Pas in 1839 was België’s onafhankelijkheid helemaal geregeld. 

De Prins van Oranje voert het leger aan tegen de Belgen in 1831

De groeiende haven van Antwerpen was van doorslaggevend belang bij de onderhandelingen over de onafhankelijkheid van België. Nederland eiste Limburg en kreeg het oostelijke deel, alhoewel de Limburgers liever bij België wilden. Nu was de verbinding van Antwerpen naar het industrialiserende Ruhrgebied een stuk lastiger geworden. Dus bedong België de aanleg van de IJzeren Rijn: een spoorweg naar het Ruhrgebied. Het duurde nog decennia voor de Nederlanders dit aanlegden, wat bepaald Antwerpen niet hielp. In 1991 is het Nederlandse deel buiten gebruik gesteld. België wil het weer open hebben, maar Nederland werkt wederom tegen. Onze vriendelijke zuiderburen moesten zelfs naar een internationaal gerechtshof gaan om Den Haag te dwingen. In 2005 was er de uitspraak: de IJzeren Rijn moet open. Anno 2012 is deze nog niet open. Prorail zegt dat de Belgen eerst het spoor moeten verbeteren; wat een vreemd gevoel voor humor hebben ze bij Prorail.

Belangrijker was dat Nederland in 1839 Zeeuws-Vlaanderen behield. Zo controleerde Nederland de Westerschelde en de route naar Antwerpen. Volgens het onafhankelijkheidserkenning van 1839 moet Nederland de toegang tot Antwerpen garanderen. Dus als de Schelde verzandt, moet dit uitgediept worden, logischerwijs. Of als de schepen groter worden, wat al sinds jaar en dag zo is, dan moet de Schelde ook uitgediept worden. Eerst konden echt grote schepen Antwerpen niet aandoen, en gingen naar Rotterdam. Nederland heeft dus een belang er bij hier zo moeilijk mogelijk over te doen. In 2010 is het daadwerkelijke verdiepen daadwerkelijk afgerond.

Het is te hopen dat dit wat technische verhaal je niet verveeld heeft. Het zal nu weer over iets anders gaan.

En dan is er dus nu de Hedwigepolder. Daar doet men dus nu heel moeilijk om, net als men weer moeilijk doet over de IJzeren Rijn. Het mag duidelijk zijn dat dit gelazer over dit amper bewoonde, minuscule poldertje, een grote historische kontekst heeft: het ondermijnen van Antwerpen ten behoeve van Amsterdam en Rotterdam. Er is echter nog wel één ding dat over de Hedwige gezegd dient te worden: hoezo is het erg een stuk onder water te zetten, eigenlijk?

Zeeland is een lappendeken van water, land, water dat land is geworden en land dat water is geworden. Het is een heel dynamisch kustgebied. Zo ligt Zeeland bezaaid met tientallen verdronken dorpen. De Hedwigepolder is onderdeel van, of ligt tegen (het hangt er vanaf hoe je het bekijkt), het Verdronken Land van Saeftinghe. Dit was 450 jaar geleden een welvarende polder, die deels ondergelopen is, deels expres onder water is gezet. Nu is het een prachtig en belangrijk natuurgebied. De Hedwigepolder is in 1907 drooggemaakt. En dan gaat dit stukje nu weer terug naar de natuur, zoals zo vele stukjes Zeeland eerder. Wat zou het? 

En dan is het hier nog niet eens gegaan over de stevige nationalistische hype die hier rondom georganiseerd wordt.