Het Centraal Planbureau stelt dat het verschil tussen de partijprogramma's van de VVD en de SP in 2040 een half miljoen banen zou zijn. Dat onder de VVD er meer banen komen, en onder de SP minder. Dat is 28 jaar van nu. Is het CPB nou serieus? Hun rekenmodellen zijn eerder naar verdraaide VVD-ideologie dan naar de realiteit. Ze zouden nog niet kunnen voorspellen welke kleur haar Wilders volgende week heeft. Ernstiger is het dat op deze manier werkers in Nederland angst wordt aangejaagd vooral niet te stemmen op SP maar op de rechtse partijen.
Eerder schreef de Rode Lynx hoe Maurice de Hond als voorspeller nogal wat aan betrouwbaarheid heeft ingeboet door zijn grandioze voorspellingen van tot in de hemel groeiende bomen in de jaren 90. Maar dat dat volstrekt onbetrouwbaar was, omdat uiteindelijk in 1999/2000 de zeepbel klapte. Dus hoe zit het met het CPB, dat nu een zeer invloedrijke lange termijn voorspelling durft te maken, zo vlak voor de verkiezingen?
Ik pak even van een willekeurig jaar uit de jaren 90 het Centraal Economisch Plan (CEP) van 1998. De Aziecrisis is het jaar ervoor begonnen.
'Voor de meeste industrielanden blijft het verlies aan productiegroei als gevolg van de crisis binnen de perken. Hun conjunctuur heeft voldoende eigen dynamiek, en het belang van Azië voor hun buitenlandse handel en investeringen is weliswaar toe-genomen, maar nog steeds beperkt. Bovendien staan tegenover nadelige effecten zoals minder wereldhandelsgroei, scherpere prijsconcurrentie en lagere opbrengsten van beleggingen in Azië, ook gunstige effecten zoals lagere rentes, lagere prijzen en aantrekkelijke mogelijkheden voor overnames. Wel zorgt de crisis voor meer onzekerheid in het internationale beeld.'
Ach is dat zo, CPB? Dit is een redelijke korte termijn voorspelling van dat moment, en niet de minst belangrijke. Ook de FED van New York deed in 2000 zelfs nog aan dergelijk dagdromen en dacht zelfs dat het op de lange termijn goed zou zijn voor de Amerikaanse economie. Maar de crisis verspreide en Rusland ging ook kopje onder. De effecten van deze crisis combineerden met de eeuwige conjunctuurbewegingen van het kapitalisme om er voor te zorgen dat ook Europa en de VS in een crisis terecht kwamen. Die zagen ze bij het CPB dus niet aankomen. In tegendeel, het CPB verwachte voor na 1999 een 'trendmatige' groei.
Een klein ander voorbeeld. Maar het CPB geeft in hun zelfde rapport een interessante grafiek waaruit hun eigen onbetrouwbaarheid blijkt. Het is hun conjunctuurindicator. De twee gestippelde lijnen zijn verschillende voorspellingen; de aaneengesloten lijn is de 'realisatie'. Kijk bijvoorbeeld even naar 1988. Het CPB voorspelt: boven de lijn, goede conjunctuur. Het werd: onder de lijn, slechte conjunctuur. Nergens liggen de lijnen werkelijk goed bij elkaar. De Chronisch Prutsende Boekhouders van het CPB falen dus met hun voorspellingen.
Natuurlijk heeft de Rode Lynx zijn onderzoek geduldig gedaan, alvorens een artikel te schrijven. Een beetje halfbakken, blijkt. Het beste onderzoek vindt uiteraard plaats op Wikipedia en Google, voor linkse onderwerpen heeft socialisme.nu een goed archief ook. Tikken we daar 'CPB' in, dan krijgen we een fraai artikel Het CPB en de onverdiende uitstraling van betrouwbaarheid uit 2010 dat stelt dat 'ook al mag het CPB in die cijfermatige wereld dan koning zijn, het blijft het land der blinden'. Pepijn Brandon schrijft over een onderzoek naar de modellen die het CPB kiest:
"Die keuzes zelf zijn bovendien allesbehalve politiek neutraal. In de publicatie beschrijven de auteurs hoe de Keynesiaanse veronderstellingen van de jaren veertig tot zestig werden vervangen door ‘supply side economics’ en ‘general equilibrium models’, essentiële elementen van neoliberale economische theorie. Hoewel ze deze verschuiving presenteren als de logische reactie op tekortkomingen in de voorspellende kracht van de oudere modellen, werd de richting waarin de nieuwe methodes werden gezocht sterk bepaald door de politieke verschuivingen van dat moment, en het feit dat de economische faculteiten stukje bij beetje ten prooi vielen aan de agressieve neoliberalen van de Chicago School.
Vanuit die achtergrond is het niet vreemd dat het CPB de afgelopen decennia structureel cijfers leverde ter onderbouwing van de noodzaak om te snijden in sociale uitgaven en de rechten van werknemers. Een neoliberale dokter schrijft neoliberale recepten voor. Maar politici en journalisten controleren maar zelden hoe betrouwbaar de voorspellingen waarop het CPB zijn aanbevelingen baseerde achteraf bleken te zijn.
Drie onderzoekers van het CPB zelf deden dit onlangs wel in een rapport over ‘voorspellen in crisistijd’. Het rapport haalt de cijfers terug op basis waarvan Bos en Balkenende op Prinsjesdag 2008 hoog opgaven van de weerbaarheid van de Nederlandse economie, terwijl aan de overkant van de oceaan Lehman Brothers instortte. Nog in september 2008 voorspelde het CPB 1,25 procent economische groei in het komende jaar. Uiteindelijk moest dit worden omgezet in een krimp van 4 procent – een enorme inschattingsfout met verregaande politieke consequenties".
Dit is het CPB dat nu ons werkers voorhoudt dat de VVD het beste voor de banen zorgt. En dat over 32 jaar, terwijl ze nog niet kunnen voorspellen welke kleur haar Wilders volgende week heeft. Het zou lachwekkend zijn als het niet zo ernstig was. Maar in ieder geval weten we wel eindelijk waar de afkorting CPB werkelijk voor staat.
